17/5/08

Cần vương chiếu 勤王詔 (Hán, July 13th, 1885)

勤王詔

 諭 : 自古馭戎之策,不出戰,守,和,三者而已 。戰之則未有其機,守之則難其得力,和之則所求無厭。當此事勢千難萬難,不得已而用權。太王遷歧,玄宗幸蜀,古之人亦有行之者。 我國邇來,偶因多故。朕以冲齡嗣位,其於自疆自治,不暇為謀,西派橫逼,現情日甚ー日。昨者他兵船增來,責以所難。照常欵接,ー不之受。都人震懼,危在旦夕。謀國大臣,深惟安社重朝至計。與其俯首聽命坐失先機,曷若伺其動而先 應之? 縱然事出無奈,猶得有比今日之舉以圖善後之宜,亦係時勢起見。凡預有分憂者,想亦預知而預為之。切齒冲冠,殲仇敵愾,誰無是心哉! 枕戈擊楫,奪槊運甓、亦豈無 人哉?且人臣立朝 ,徇義而已,義之所在,死生以之。晉之狐偃,趙衰,唐之郭子儀,李光弼,古何人也? 朕凉德,遭此變故,不能竭力幹旋,都城淪陷,慈駕播遷,罪在朕躬,慚愧無地。惟倫常所係,百辟卿士無大無小,必不朕遐棄,智者獻謀,勇者獻力,富者出貨以肋軍需,同祀袍同潭,不辭艱險,當如何而可失危,持顛,亨屯,濟蹇者,不靳心力,庶幾天心肋順,轉亂為治,轉危為安,復宇歸疆,此一機會。宗社之福即臣民之福,與同戚者與同休,豈不韙歟? 若夫愛死之心重於愛君,謀家之念切於謀國,官則托故遠避,兵則離伍潛逃,民則不知 好義急公,士則甘於去明投暗,縱能 偷生世上,衣冠而禽犢,胡忍為之! 醲賞重罰,朝廷自有典型,毋遺後悔.其凜遵之。欽此。 咸宜元 年六月初二日。 

Dụ : Tự cổ ngự nhung chi sách, bất xuất chiến, thủ, hòa, tam giả nhi dĩ. Chiến chi tắc vị hữu kì cơ, thủ chi tắc nan kì đắc lực , hòa chi tắc sở cầu vô yếm. Đương thử sự thế thiên nan vạn nan, bất đắc dĩ nhi dụng quyền. Thái Vương thiên Kỳ, Huyền Tông hạnh Thục, cổ chi nhân diệc hữu hành chi giả. Ngã quốc nhĩ lai, ngẫu nhân đa cố. Trẫm dĩ xung linh tự vị, kì ư tự cường tự trị, bất hạ vi mưu. Tây phái hoành bức, hiện tình nhật thậm nhất nhật. Tạc giả tha binh thuyền tăng lai, trách dĩ sở nan. Chiếu thường khoản tiếp, nhất bất chi thụ. Đô nhân chấn cụ, nguy tại đán tịch. Mưu quốc đại thần, thâm duy an xã trọng triều chí kế. Dữ kì phủ thủ thính mệnh, tọa thất tiên cơ, hạt nhược tư kì động nhi tiên ứng chi? Túng nhiên sự xuất vô nại, do đắc hữu thử kim nhật chi cử, dĩ đồ thiện hậu chi nghi, diệc hệ thời thế khởi kiến. Phàm dự hữu phân ưu giả, tưởng diệc dự tri nhi dự vi chi. Thiết xỉ xung quan, tiêm cừu địch khái, thùy vô thị tâm tai! Chẩm qua kích tiếp, đoạt sáo vận tích, diệc khởi vô nhân tai ? Thả nhân thần lập triều, tuẫn nghĩa nhi dĩ, nghĩa chi sở tại, tử sinh dĩ chi. Tấn chi Hồ Yển, Triệu Thôi , Đường chi Quách Tử Nghi, Lý Quang Bật, cổ hà nhân dã? Trẫm lương đức, tao thử biến cố, bất năng kiệt lực cán toàn, đô thành luân hãm, từ giá bá thiên, tội tại trẫm cung, tàm quý vô địa. Duy luân thường sở hệ, bách tịch khanh sĩ, vô đại vô tiểu , tất bất trẫm hà khí. Trí giả hiến mưu, dũng giả hiến lực, phú giả xuất hóa dĩ trợ quân nhu, đồng bào đồng trạch, bất từ gian hiểm, đương như hà nhi khả phù nguy, trì điên, hanh truân, tể kiển giả, bất cận tâm lực, thứ cơ thiên tâm trợ thuận, chuyển loạn vi trị, chuyển nguy vi an, phục vũ quy cương, thử nhất cơ hội. Tông xã chi phúc tức thần dân chi phúc, dữ đồng thích giả dữ đồng hưu, khởi bất vĩ dư? Nhược phù ái tử chi tâm trọng ư ái quân, mưu gia chi niệm thiết ư mưu quốc, quan tắc thác cố viễn tị, binh tắc ly ngũ tiềm đào, dân tắc bất tri hiếu nghĩa cấp công, sĩ tắc cam ư khử minh đầu ám, túng năng thâu sinh thế thượng, y quan nhi cầm độc, hồ nhẫn vi chi! Nùng thưởng trọng phạt, triều đình tự hữu điển hình, vô di hậu hối, kì lẫm tuân chi. Khâm thử. Hàm Nghi nguyên niên lục nguyệt sơ nhị nhật.

Không có nhận xét nào: